Budowa stawu

Budowa stawu rybnego jest procesem wymagającym znacznych nakładów pracy, więc najlepiej podjąć od połowy wiosny do jesieni, ponieważ wtedy poziom wód gruntowych jest najniższy. Duże stawy wędkarskie często powstają w starych kamieniołomach i kopalniach. Wadą takich zbiorników jest jednak ich znaczna głębokość, a w konsekwencji brak możliwości całkowitego osuszenia. Warto pamiętać, że zabieg ten jest nieodzowny m.in. w stawach karpiowych. Należy wziąć też pod uwagę kwestię zasilania stawu w wodę. Jej ubytki będą uzupełnianie w sposób naturalny dzięki deszczom i wodom spływającym z pobliskich terenów. Najczęściej amatorskie stawy zakładane są w pobliżu łąk i zasilane przez wody z nich spływające. Niestety wody te „wzbogacane” są o nawozy i pestycydy z pobliskich upraw rolnych, które mogą powodować eutrofizację, czyli kwitnienie i zanieczyszczenie naszego zbiornika wodnego. Kiepskim sąsiedztwem dla naszego stawu są lasy iglaste, które w Polsce położone są na glebach bielicowych, a jak wiadomo, są one kwaśne. Wobec tego woda spływająca z leśnych gruntów ma kwaśny odczyn i nie nadaje się do hodowli ryb, dlatego najlepsza jest ta o pH 6,5–7,5.

Mały staw lub oczko wodne

Niewielki staw zwykle łatwo wykonać samemu. Hodujemy w nim ozdobne rybki, które niezwykle cieszą nasze oko. Są one jednak mniej odporne na niskie temperatury, wobec czego staw musi być zabezpieczony na okres zimy. Karaś kolorowy – shubunkin, jaź – złota orfa, złoty lin, czy karp koi to jedne z wielu ryb polecanych do oczka wodnego. Zbiornik ten powinien mieć minimum 80–100 cm głębokości i kilkanaście metrów bieżących powierzchni. Ponadto wymaga dużej pielęgnacji, gdyż zaniedbany szybko zarasta roślinami, co może powodować duszenie się ryb, które są pozbawione tlenu. Rybki karmimy specjalnym pokarmem, który znajdą państwo u nas.

Jeśli chcemy mieć niewielki zbiornik z rybami ozdobnymi, możemy poprzestać na zasilaniu tego rodzaju. Jednak jeżeli planujemy założenie stawu wędkarskiego, warto mieć w pobliżu cieki zasilające. Można wykorzystać w tym celu źródło, warstwę wodonośną, dla stawów zakładanych w dolinach rzek, lub kanał łączący staw z ciekiem wodnym. Strumienie zasilające muszą być zmeliorowanie, by zminimalizować ryzyko powodzi.

Jeśli planujemy budowę zbiornika zasilanego przez naturalne cieki wodne lub budowę stawu przydomowego o powierzchni większej niż 1000 m2, musimy najpierw uzyskać pozwolenie wodnoprawne. Przed rozpoczęciem pracy należy skonsultować się też z geodetą, który określi dokładne wymiary zbiornika i jego głębokość. Naszym obowiązkiem jest również zgłoszenie planowanej działalności do inspekcji weterynaryjnej.

Przed przystąpieniem do budowy stawu badamy rodzaj podłoża na terenie wybranym pod zbiornik. Optymalny typ gruntu to kleista mieszanka równych części gliny, iłu i piasku. Podłoże wapienne cechuje się wysoką przepuszczalnością, w związku z czym wzrastają koszty związane z uszczelnianiem niecki; podłoże gliniaste z kolei nasiąka wodą i staje się śliskie, co utrudnia dojście do brzegu zbiornika. Staw na torfowisku musi być natomiast wykopany głębiej niż zbiornik zakładany na innym rodzaju podłoża, ponieważ niższe warstwy torfu rozprężą się, gdy zdejmiemy z nich ciężar warstw powierzchniowych. Do takich stawów musimy zastosować faszynowanie brzegów, aby nie powstało zbyt duże zamulenie.

W mniejszym ogrodzie lepiej będzie się prezentował zbiornik w formie prostokąta lub kwadratu. Stawy o wydłużonym kształcie zaleca się budować w kierunku zachód-wschód, dzięki temu część wody będzie dłużej nasłoneczniona, a wiatr, zgarniający liście, ułatwi sprzątanie zbiornika.

Dno stawu rybnego w najniższym punkcie musi osiągać przynajmniej 1,5-2 m głębokości. Jest to nieodzowne ze względu na dobrostan ryb. Latem w głębszym miejscu woda słabiej się nagrzewa, a zimą nie zamarza.

Na koniec sadzimy rośliny, w koszach albo bezpośrednio na ziemi. W zbiorniku warto umieścić też listwę z podziałką, lub rurę pcv, która pozwoli na kontrolowanie poziomu wody.

Po każdym wykopaniu stawu niezbędne jest go po całości wapnowanie.

Stawy spuszczalne

Duże stawy wędkarskie wymagają budowy grobli, wału składającego się z wielu ubitych warstw nieprzesiąkliwego materiału, najlepiej gliny piaszczystej. Na jej szczycie tworzy się kanały przelewowe, zamknięte kratami, by w razie powodzi odprowadzać nadmiar wody, ale nie pozwolić na wypłukanie ryb. Groblę można umocnić od strony stawu kamieniami, warto obsiać ją też trawą w celu ochrony przed erozją. W jej sąsiedztwie montuje się spust wody, najlepiej w tej roli sprawdza się konstrukcja znana pod nazwą mnicha.

Mnich to betonowa bądź murowana budowla w kształcie litery U otwarta w stronę stawu. Znajdują się w niej trzy prowadnice, pierwsza to metalowa krata, która uniemożliwia przepływ ryb i zanieczyszczeń, druga stanowi zaporę umożliwiającą odpływ chłodnej wody z dna stawu, a ostatnia służy do regulacji poziomu wody. Staw powinien być również zaopatrzony w odłówkę, murowany zbiornik, do którego wpływają ryby podczas osuszania stawu, oraz rów odprowadzający, wyposażony w filtr z kamieni i żwiru. Przed wpuszczeniem ryb do stawu wypełnionego wodą należy odczekać 4 tygodnie, by w wodzie zdążyła się rozwinąć równowaga biologiczna.

Wapnowanie

Tradycyjne stawy ziemne wapnowane są w celu podniesienia wydajności produkcji rybackiej. Jest to zabieg najstarszy i najważniejszy w gospodarce stawowej. Wapna stosowane są w celach nawozowych, dezynfekcyjnych oraz w do odkwaszania wód otwartych. Odpowiednie pH jest ważne w utrzymaniu wód w najwyższej jakości.

Wapnowanie stawów ma na celu aktywizację dna, wzbogacenie wody w wapń, odkwaszenie oraz dezynfekcję dna i wody w celu ochrony przed pasożytami i czynnikami chorobotwórczymi. Zabieg ten jest uznawany także za poprawiający właściwości fizyczno-chemiczne wody i dna stawów, dzięki przyspieszeniu mineralizacji, poprawie struktury dna, co korzystnie wpływa na wiązanie i magazynowanie dwutlenku węgla. Zastosowanie wapna w stawach, niesie za sobą korzyść wzrostu twardości i alkalizacji wody, polepszenia zdolności buforowej oraz zwiększenie dekompozycji materii organicznej.

W gospodarce rybackiej, wapnowanie ma głównie odkwasić wodę, a zwiększenie się ilości wapnia traktowane jest jako skutek uboczny. Gleby den stawów charakteryzują się większą zdolnością do kumulowania Ca2+ niż grunty orne, ponieważ posiadają zdolność do gromadzenia tego pierwiastka. Jednakże, gleby stawowe także mogą charakteryzować się niską zawartością wapnia, ale jest to zjawisko rzadko spotykane. W przypadku oznaczania potrzeb wapnowania gleb stawowych, metody oznaczania wykorzystywane w rolnictwie nie będą przydatne. Krajowa Stacja Chemiczno – Rolnicza w Warszawie zaleca stosowanie wapna w dawkach uzależnionych od pH wody oraz składu granulometrycznego dna stawowego:

pH wody	Dawka CaO (t/ha)
	piaski	piaski gliniaste	gliny ciężkie
<4,0	1,45	2,2	4,2
4,0-4,5	1,45	1,7	3,2
4,5-5,0	1,2	1,45	2,7
5,0-5,5	0,7	1,2	1,7
5,5-6,0	0,45	0,7	1,2
6,0-6,5	0,2	0,7	0,7

Do wapnowania stawów można wykorzystywać trzy rodzaje związków wapnia – węglan wapnia, wapno palone lub wapno hydratyzowane. Węglan, jako związek o niskiej rozpuszczalności w wodzie używany jest do celów nawozowych – w celu odkwaszenia, nie posiadają zdolności dezynfekujących. CaCO3 przyspiesza mineralizację materii organicznej i akumulację CO2. Stosowanie węglanu wapnia ma na celu polepszenie bazy pokarmowej dla ryb – zooplanktonu. Węglan wapnia oddziałuje hamująco na sinice. Silne działanie odkażające posiada wapno palone, a jego użycie wymaga szczególnej ostrożności. CaO jest stosowane najczęściej na dno stawu, rzadziej na wodę. Wapno hydratyzowane w celach dezynfekcyjnych jest stosowane na dno stawów i wykazuje się mniejszym działaniem niż palone. Ca(OH)2 można stosować w małych dawkach profilaktycznych na wodę, zachowując ostrożność, aby nie zaszkodzić rybom. Dezynfekcja stawów za pomocą CaO i Ca(OH)2 polega na wywołaniu wysokiego pH (>11,0) wskutek czego giną mikroorganizmy patogenne i pasożyty, gdy pH zbliży się do 8,5, po 4-6 tygodniach, można zacząć obsadzać stawy rybami.

Współcześnie w Polsce, wapnowanie stosuje się głównie w celu dezynfekcji stawów ziemnych typu karpiowego, rzadziej do nawożenia. Zalecanym terminem wapnowania jest jesień lub wczesna wiosna. Należy podkreślić, iż stosowanie wapien jest najskuteczniejszą metodą przeciwdziałania skażeniom metalami ciężkimi.

Roślinność

Na głębokiej wodzie 20-100 cm najlepiej rosną pływające grzybienie i grążele. Efektownie wyglądają też okrężnica i włosienicznik wodny, które prezentują nad taflą jedynie swoje kwiaty. Na płytszej wodzie 10-40 cm można z kolei uprawiać kosaciec żółty, rozpław sercowaty, łączeń baldaszkowaty i bobrek trójlistkowy. W części brzegowej dobrze przyjmą się kaczeniec i krwawnica. Na wilgotnym pasie wokół zbiornika panują optymalne warunki dla pierwiosnka, tojeści rozesłanej, niezapominajki błotnej i pełnika. Pałkę wodną i trzcinę zaleca się sadzić tylko przy większych stawach, ponieważ bardzo silnie się rozrastają i najlepiej uprawiać je w koszach.

Napowietrzanie

Napowietrzanie stawów polega na dostarczaniu tlenu do zbiornika wodnego w sytuacji, gdy ilość tlenu pochodzącego z atmosfery jest niewystarczająca. Do znaczenia tlenu dla życia i funkcjonowania organizmu nie trzeba nikogo przekonywać. Warto jednak pamiętać, jak poważne mogą być konsekwencje dla ryb znajdujących się naszym stawie, gdy tego pierwiastka zabraknie. Zwłaszcza, że ostatnimi laty zimy potrafią być nieprzewidywalne,, a lata bardzo gorące.

Napowietrzanie stawów poprawia jakość wody, dotlenia wodę w okresie letnim nie dopuszczając do letniej przyduchy ryb, zimą powoduje powstanie naturalnych przerębli nie dopuszczając do zimowej przyduchy. Zaletą napowietrzania jest oszczędność energii oraz mała awaryjność tego rozwiązania.
Korzyści ze stosowania systemów napowietrzania drobnopęcherzykowego w stawach:

•  w lecie natleniają wodę i nie dopuszczają do letniej przyduchy
•  w zimie powodują powstanie naturalnych przerębli
•  nie dopuszczają do przyduchy zimowej
•  poprawiają jakość wody
•  powodują przewentylowanie wody oraz wzrost zawartości tlenu

•  pomagają rybom w czasie przyduchy
•  oszczędzają energię
•  pozwalają na dowolne rozmieszczenie elementów na obiekcie
•  charakteryzują się małą awaryjnością
•  nie ulegają korozji
•  mogą pracować okresowo
•  ograniczają prace montażowe i demontażowe

Zarybianie stawu oraz hodowla

Woda w stawie pstrągowym musi mieć stosunkowo niską, stałą temperaturę, powinna być również natleniona, pamiętajmy, im niższa temperatura wody, tym wyższa zawartość tlenu. Nie tylko pstrąg jest wrażliwy na niskie stężenie tlenu, ucierpieć mogą również szczupak, okoń i sandacz, dlatego niedotlenienie wody powoduje śnięcie ryb. Z kolei karp, lin i sumik dobrze zniosą jego deficyt.Jak wiemy, nasz klimat jest zmienny, przez co temperatura w stawie również zależy od pory roku, a także warunków atmosferycznych i stanowiska. Przeważnie w stawie ze stojącą wodą temperatura wynosi się od 1 do 28°C. Woda w głębszych stawach latem przy dnie ma znacznie niższą temperaturę niż przy powierzchni, zimą jest odwrotnie. Wiosną i jesienią zaś temperatura we wszystkich warstwach jest wyrównana. Każdy gatunek ryby ma inne wymagania co do ciepła wody, np. najwyższą aktywność karpie i liny wykazują w temperaturze powyżej 16°C, a amur powyżej 18°C. Z kolei pstrągi, jak już wcześniej wspomniano, lepiej czują się w chłodniejszych wodach. Jeżeli temperatura wody w stawie nie przepływowym przekracza 20°C należy zamontować pompy. Należy je zamontować przy dnie stawu, aby wyrzucały wodę na powierzchnię stawu, mieszając ją i dodatkowo dobrze ją natleniając.

Staw Zbiornik

Najprzyjemniejszym czynnikiem, to oczywiście wpuszczenie ryb. Zanim kupicie u nas ryby, upewnijmy się, że nasz staw już dojrzał. Błędem jest wprowadzanie obsady do stawu, w którym nie zapanowała jeszcze równowaga biologiczna. Pierwszą jej oznaką jest pojawienie się glonów staw, w którym ich nie ma, nie funkcjonuje jeszcze prawidłowo. Żeby zarybianie stawu zakończyło się pełnym sukcesem, warto przestrzegać poniższych zasad :

Zarybianie

Pamiętajmy, przed zarybianiem, staw powinien być porośnięty pewną roślinnością ok. 10–20% powierzchni oraz posiadać kryjówki. Przed zarybieniem musimy również określić

liczbę ryb, jaka się zmieści w naszym zbiorniku, na 1 ha stawu (zależy od głębokości) wpuszcza się od 10 000 – 20 000 tys. narybku różnego rodzaju, w zależności jaki efekt chce się uzyskać. Lepiej wpuścić mniej ryb niż za dużo, zawsze można dorybić! Należy także dobrać gatunki i ich liczebność, biorąc pod uwagę ich cechy i współczynnik rozrodczości. Przyjmuje się, że drapieżniki powinny stanowić ok. 15–20% całej populacji ryb. Pamiętajmy, aby kupować ryby ze znanego nam źródła, która jest pod nadzorem inspekcji weterynaryjnej. Po zakupie powinniśmy obchodzić się z nimi z należytym szacunkiem i delikatnością, nie ocierać łusek i śluzu oraz zawsze trzymać je mokrymi rękoma. Najlepszymi terminami do zarybiania są wiosna i jesień, kiedy temperatura jest równomierna i ryby mają czas, by się zaaklimatyzować.

Wielkość obsady

Aby ryby zdrowo rosły, nie można dopuścić do przerybienia stawu. Zazwyczaj przyjmuje się, że, na 1-1,5 m2 wody przyjmujemy 1 rybę, lub na 10 cm długości ryby powinno przypadać przynajmniej 12 cm2 wody. Liczba ryb, które możemy przyjąć, zależy więc od wielkości zbiornika oraz docelowych rozmiarów gatunku, który chcemy hodować. Pamiętajmy, im więcej przestrzeni zapewnimy rybom, tym lepiej.

Zakup ryb

Ryby warto kupować w naszym Gospodarstwie, które jest znawcą danego gatunku i jesteśmy w stanie udzielić wyjaśnień na temat jego wymagań. Przed zakupem wszystkie ryby są dokładnie przebadane i przygotowane do sprzedaży. Nie warto nabywać ryb, które są uszkodzone, niemrawe i stoją w jednym kącie zbiornika. Jeżeli ryby w stadzie wykazuje niepokojące objawy, lepiej unikać i zakupić ryby u nas !!!

Wpuszczanie ryb

Ryby transportuje się w foliowych workach wypełnionych wodą i czystym tlenem. Zanim wpuścimy je do stawu, należy położyć woreczek na powierzchni wody, aby doszło do wyrównania temperatur, ewentualnie poruszając nim na wodzie co 5 minut. Nie wolno zostawiać ryb na pełnym słońcu. Po upływie kilkunastu minut można już delikatnie otworzyć, a ryby same wypłyną. Najprawdopodobniej początkowo schowają się w ciemnym i spokojnym miejscu, ale trzeba pozostawić im czas na aklimatyzację.

Porada dotycząca opieki nad zimującymi rybami:

• –  zapewnienie jeżeli to możliwe regularnego dopływu wody min. 0,5 -1 l/sek./ tonę zimowanych ryb.
• –  odpowiedniej zawartości tlenu w wodzie powyżej 3-4 mg./dm3 przy dużym zagęszczeniu
• –  zapewnienie dostępu światła słonecznego w głąb stawów poprzez zgarnianie śniegu, cięcie przerębli w lodzie, celem zapewnienia intensywniejszej fotosyntezy i natleniania wód.

• –  sztuczne natlenienie pompami głębinowymi (pomożemy w odpowiednim doborze).
• –  sprawdzanie odczynu wody, przy spadku pH poniżej 6 należy natychmiast na dopływie zimochowu wapnować wodę mielonym węglanem wapnia lub mlekiem wapiennym w ilości 100 kg na 10 tys. m3 wody na tydzień powtarzać 1-2 razy po upływie 2 tygodni.
• –  w stawach z wodą stojącą pH poniżej 6 rozsypać na stawie wapno 25 kg na 1000 m2 stawu i powtórzyć po 3 tygodniach.
• –  po ustąpieniu lodów ryby podejrzane o posocznicę karmić paszą leczniczą z dodatkiem antybiotyku zwykle 4-5 dawek co kilka dni.
• –  stale obserwować zachowanie się ryb. W stawie i w koniecznych przypadkach natychmiast podejmować działania zapobiegawcze.

Widocznym sygnałem deficytu tlenu, czyli przyduchy w wodzie są pojawiające się u powierzchni owady wodne oraz śnięcie białej ryby.